1 Przyszpitalny cmentarz ewangelicki
funkcjonował w miejscu tak zwanego małpiego gaju, czyli skweru obok ulic 1 Maja, Żołnierza Polskiego i 3 Maja (zobacz plan niżej). W jego sąsiedztwie był szpital, który umiejscowiony był na rogu dzisiejszych ulic 1 Maja i Żołnierza Polskiego. Pierwsze pochówki, o których wiemy, miały tam miejsce w 1741 r. Na cmentarzu spoczęli żołnierze walczący w bitwie pod Małujowicami. Nie jest jednak wykluczone, że cmentarz istniał jeszcze przed tą datą. Później służył mieszkańcom Oławy. Swoje miejsce spoczynku znalazły tam zapewne osoby zmarłe w pobliskim szpitalu. Z wydawnictwa "Heimatblatt" dowiadujemy się, że przed powstaniem cmentarza w Thiergarten (Zwierzyniec), jego mieszkańcy chowani byli także w tym miejscu. Po likwidacji tego cmentarza część XIX-wiecznych nagrobków przeniesiono na teren przy kościele ewangelickim (obecnie sanktuarium). Jedyną pamiątką, która przypomina o dawnym przeznaczeniu tego miejsca, jest płyta umieszczona przy obecnym oławskim sanktuarium w 1928 roku, kiedy prawdopodobnie nastąpiła likwidacja cmentarza - wtedy przeniesiono część XIX-wiecznych nagrobków pod kościół i utworzono z nich lapidarium.
"My, szacowne kamienie, pochodzimy ze starego cmentarza przy szpitalu i chcemy, by nas zachowano tu przy kościele, bo tam już dla nas zabrakło miejsca" - tak głosi napis na płycie (fot. niżej).
Najstarsze obiekty w tym lapidarium pochodzą z ok. 1860 r. i wtedy najprawdopodobniej zaniechano pochówków na tym cmentarzu. W 1935 r. dawny cmentarz był już splantowanym skwerem.
2 Cmentarz luterański z co najmniej 1 połowy XVIII wieku
to róg ulic Henryka Sienkiewicza i 11 Listopada - obecnie parking przed sądem.
W połowie XVIII w. Fryderyk Bernard Werner wykonał rycinę przedstawiającą miasto "z lotu ptaka". Mimo swoich wad dzieło Wernera jest pierwszym i najdokładniejszym przedstawieniem cmentarza luterańskiego umiejscowionego w okolicy dawnego młyna miejskiego (zobacz niżej). W rzeczywistości cmentarz znajdował się przed młynem, a nie obok niego, jak to przedstawił Werner. Anna Pląskowska w swojej pracy o oławskich cmentarzach dokonała analizy wcześniejszych XVII-wiecznych planów i map stwierdzając, że nie możemy z nich w 100 % wywnioskować, że cmentarz luterański wtedy już istniał. Zimmermann w 1783 r. pisał, że do parafii ewangelickiej w mieście należeli także mieszkańcy okolicznych wsi, które do XIX w. nie miały własnych cmentarzy. Ze wspomnień przedwojennego mieszkańca zamieszczonych w miesięczniku "Heimatblatt" wiemy, że tak właśnie było. Na cmentarzu przy młynie chowano więc m.in. mieszkańców Klein Thiergarten (Zwierzyńca Małego).
Według planu z 1905 r. cmentarz tu funkcjonował. Anna Pląskowska podaje, że właśnie w tym roku został zlikwidowany. Piotr Turek w artykule "Zapomniane cmentarze" podaje datę przekształcenia cmentarza w zieleniec przed listopadem 1906 r. Jedno jest pewne - na fotografii lotniczej wykonanej 16 czerwca 1909 r. na miejscu dawnego cmentarza luterańskiego widzimy charakterystyczny skwer.
Cdn.
Napisz komentarz
Komentarze