A zimą? Wolałbym tego nie widzieć i nie pisać teraz o tym, ale trzeba dać świadectwo prawdzie. Linią kolejową Turksib (kolej turkmeńsko-syberyjska) zaczęły się przetaczać z południa na północ eszelony z japońskimi jeńcami z doborowej Armii Kwantuńskiej. Grozą i strachem powiało od tych pociągów. Zima była bardzo mroźna, a jeńcy mieli na sobie letnie mundury - przecież wzięto Japończyków do niewoli latem, w sierpniu!
W bydlęcych wagonach, którymi ich wieziono, nie było żadnych piecyków! Ba, nie było nawet dziur do załatwiania się, wyciętych w podłodze, takich jak w wagonach, którymi wywożono Polaków na zesłanie w roku 1940. W Czarsku, gdzie wtedy przebywałem, była olbrzymia parowozownia (depo) i każdy pociąg towarowy zatrzymywał się na około 20 minut dla dokonania wymiany parowozów. Podczas takiego postoju konwojenci odryglowywali drzwi wagonów i wypuszczali jeńców do załatwiania się pod wagonami, na oczach obecnych na dworcu czy w pobliżu. Japończycy drżeli z zimna, pod letnimi spodniami nie mieli nawet kalesonów, tylko jakieś dokołabiodrowe owijacze. Po odjeździe pociągu tory były całkowicie zafajdane, ale fekalia szybko zamarzały. Zbierały to brygady sprzątaczy, więc było względnie czysto do przybycia następnego pociągu grozy. Jeńcy byli potwornie głodni, na migi błagali o jedzenie i miejscowa ludność litościwie (ale nie zawsze za darmo, często za japońskie drobiazgi - pióra, ołówki, pasy, guziki itp.) starała się pomóc jeńcom kromką chleba, paroma ziemniakami czy kiszonym ogórkiem. Na więcej nie było stać miejscowych, oni też głodowali. Konwojenci nie bardzo przeszkadzali w dokarmianiu jeńców - myślę, że była to żołnierska solidarność. Miałem dwa worki suszonych słonych ryb, które złowiłem w Czarce i ususzyłem, by mieć zapas jakiegokolwiek pożywienia na czas długiej podróży do Polski, gdy już nas z Kazachstanu wypuszczą. Tragiczny los Japończyków poruszył sumienie, więc rozdałem jeńcom wszystkie ryby z jednego worka, tykałem się przy tym palcem w pierś, mówiąc: “Porando”, co po japońsku znaczy “Polska”.
Najbardziej porażający i przerażający był jednak skład owych pociągów. Oprócz kilkudziesięciu bydlęcych wagonów z jeńcami i osobowego wagonu dla konwoju, tuż za parowozem jechały dwie kolejowe platformy, przykryte niedbale brezentowymi płachtami, spod których często wystawały po bokach ręce, nogi lub głowy martwych, nagich Japończyków. Spytałem jednego z konwojentów, dlaczego wiozą te trupy? Ten odpowiedział: „Szczot dołżen schoditsia, skolko my plennych pryniali, stolko i sdadim” („Rachunek musi się zgadzać - ilu więźniów przyjęliśmy, tylu zdamy”).
Powrót do Ojczyzny
Dzień 3 maja 1946 był dla Polaków w Czarsku podwójnie radosny - jako nasze święto narodowe i jako oczekiwany przez sześć ponurych lat dzień naszego powrotu do Ojczyzny. W godzinach przedpołudniowych nadjechał od strony Semipałatyńska pociąg pełen radosnych i roześmianych rodaków, z kilkoma pustymi wagonami dla Polaków z Czarska. Załadowaliśmy się błyskawicznie, bo oprócz jednego lub dwóch małych tobołków z łachami do spania i z żywnością, w którą łaskawie zaopatrzono nas na drogę, niczego więcej nikt nie posiadał. Prawie wszyscy byli bosi i przyodziani w strzępy ubrań. Drzwi w bydlęcych wagonach szeroko otwarte, nie było krat w okienkach, ale była dziura w podłodze zamiast ubikacji. Żaden konwojent nas nie pilnował, ze strony sowieckiej jechała z nami tylko obsługa pielęgniarska.
Kiedy w roku 1940 jechaliśmy na zesłanie, wieziono nas przez północne obszary ZSRR. Przez zakratowane okienka, do których trudno było się dopchać, bo każdy chciał coś zobaczyć, widzieliśmy potężną Wołgę, posępne góry Uralu, ciągnące się setkami kilometrów karłowate lasy brzozowe, piękną i równocześnie przerażającą tajgę syberyjską, mroczny i zimny Kraj Ałtajski, w końcu stepy Kazachstanu. W roku 1946 wieziono nas do Polski, chyba dla odmiany trasą południową, z licznymi jedno- lub dwudniowymi postojami. Jadąc tą trasą, po raz pierwszy oglądałem takie widoki:
- w Ałma Acie dwie potężne góry o wysokości ponad 4 tys. metrów, przykryte wiecznie lodowymi czapami,- dwa ogromne jeziora Bałchasz i Issyk Kul,
- piaszczystą, ogromną pustynię Kyzył Kum,
- miasto Taszkient z dziwnymi dla nas ulicami, bo domy pokazywały ulicom wyłącznie swoje ślepe ściany, okna miały tylko od podwórza, a w mieście rosło dużo pięknych i wysokich palm,
- morze-jezioro Aralskie.
Dojechaliśmy znów, jak w roku 1940, do Wołgi, do miasta Saratow. Tam też mieliśmy dwudniowy postój, umożliwiono nam kąpiele w miejscowej łaźni, gdzie próbowano gorącą parą pozabijać wszy w naszych łachmanach.
Napisz komentarz
Komentarze