Wybory prezydenckie w III RP (1989-2015)
W kontekście analizy historii urzędu prezydenta RP kluczowy jest okres od momentu zakończenia komunizmu. Wtedy bowiem Polska stała się krajem wolnym, demokratycznym, w którym prezydenta RP wybiera się w głosowaniu powszechnym. Za czasów PRL-u prezydenta jako takiego nie było, trochę inaczej wyglądał wybór na tę funkcję za czasów II RP w okresie dwudziestolecia międzywojennego, kiedy prezydenta wybierało Zgromadzenie Narodowe. Jaka jest więc historia współczesnych wyborów prezydenckich w Polsce?
Najistotniejsze z historycznego punktu widzenia były pierwsze wolne wybory prezydenckie, które odbyły się w 1990 roku. O urząd rywalizowali: Lech Wałęsa, Stanisław Tymiński, Tadeusz Mazowiecki, Włodzimierz Cimoszewicz, Roman Bartoszcze i Leszek Moczulski. Jak wiadomo, wygrał Lech Wałęsa, ale rozegrało się to w II turze, która odbyła się 9 grudnia 1990 r. Pokonał wówczas Tymińskiego, a przed Bożym Narodzeniem Zgromadzenie Narodowe przyjęło jego przysięgę. Lech Wałęsa był kandydatem bezpartyjnym, choć był popierany przez wiele partii i ugrupowań. W 1995 roku Wałęsa ponownie starał się o posadę urzędu prezydenta i ponownie w pierwszej turze wyborów prezydenckich nie było rozstrzygnięcia. Dwóch kandydatów szło łeb w łeb - właśnie Wałęsa oraz przedstawiciel Socjaldemokracji Rzeczypospolitej Polskiej Aleksander Kwaśniewski. W II turze wygrał Kwaśniewski, który został zarazem pierwszym prezydentem Polski, który urzędował przez dwie kadencje. Co więcej, w 2000 roku wygrał bezwzględną większością głosów w pierwszej turze wyborów prezydenckich, będąc pierwszym i na ten moment jedynym, który załatwił wszystko w pierwszej turze. Więcej można o tym przeczytać w tym miejscu: https://typelek.sts.pl/wybory-polska-historia/
Od kolejnych wyborów aspekt wyboru prezydenta RP rozpoczął trwającą do dziś batalię pomiędzy dwiema największymi partiami w Polsce - Platformy Obywatelskiej oraz Prawa i Sprawiedliwości. W 2005 roku ze zwycięstwa mógł się cieszyć Lech Kaczyński. Co ciekawe, w pierwszej turze kandydat PiS znalazł się na drugim miejscu wg decyzji wyborców, ale w drugiej turze - miał największy wynik w III RP. Pokonał Donalda Tuska. Jak wiadomo, jego kadencja została przerwana nagle, ponieważ Kaczyński wraz z całą delegacją zginął w katastrofie smoleńskiej 10 kwietnia 2010 roku. Jako marszałek Sejmu jego miejsce tymczasowo zajął Bronisław Komorowski z PO, który ostatecznie został prezydentem na stałe w przedterminowo zorganizowanych wyborach. W II turze pokonał Jarosława Kaczyńskiego, brata Lecha, który zajął drugie miejsce.
Komorowski swojego stanowiska nie utrzymał, bo w kolejnych wyborach, w 2015 roku, lepszy okazał się Andrzej Duda z PiS-u (w drugiej turze.) Kandydat PiS zwycięstwa dostąpił także w 2020 roku, wyprzedzając kandydaturę Rafała Trzaskowskiego z PO. Różnica była jednak minimalna - bo tylko 400 tysięcy głosów.
Wybory prezydenckie w XXI wieku
Walka o prezydenckie zaprzysiężenie w bieżącym stuleciu stoi pod znakiem rywalizacji PiS kontra PO. Po stronie tych pierwszych głosowania wygrywali Lech Kaczyński oraz dwukrotnie Andrzej Duda, z kolei dostęp do prezydenckiej władzy tym drugim dał Bronisław Komorowski. Teraz wiele wskazuje na to, że po raz drugi po 1990 r wygra kandydat PO, ponieważ według większości sondaży faworytem wyborów prezydenckich 2025 jest Rafał Trzaskowski. Głosy wyborów w XXI wieku przedstawiały się następująco:
2005
- Druga tura - L. Kaczyński (54,04 proc.), Tusk (45,96).
- Pierwsza tura - Tusk (36,33), L. Kaczyński (33,10), Lepper (15,11), Borowski (10,33)
2010
- Druga tura - Komorowski (53,01), J. Kaczyński (46,99)
- Pierwsza tura - Komorowski (41,54), J. Kaczyński (36,46), Napieralski (13,68)
2015
- Druga tura - Duda (51,55), Komorowski (48,45)
- Pierwsza tura - Duda (34,76), Komorowski (33,77), Kukiz (20,80)
2020
- Druga tura - Duda (51,03), Trzaskowski (48,97)
- Pierwsza tura - Duda (43,50), Trzaskowski (30,46), Hołownia (13,87)
Znaczenie wyborów prezydenckich w historii Polski
Wśród wyborców głosowanie na prezydenta RP cieszy się dużym szacunkiem i zainteresowaniem. W przeciwieństwie do wyborów parlamentarnych tutaj cała Polska głosuje na jednego kandydata, który ma być głównym reprezentantem kraju na arenie międzynarodowej. To najistotniejsza rola prezydenta RP, bo choć jest on częścią władzy wykonawczej, to w praktyce niewiele może zdziałać samodzielnie. Oczywiście, prezydent może składać projekty ustaw, ale muszą one przejść standardową drogę przez Sejm i senatorów. Jego największą bronią jest prezydenckie weto, którym może zakończyć życie projektu ustawodawczego na jego ostatnim etapie. Jeśli ustawa mu odpowiada, może ją podpisać i wprowadzić w życie. Jednakże nie jest też tak, że weto jest decyzją ostateczną, bo sejm może je przegłosować i odrzucić. Potrzebuje jednak do tego 60 procent głosów "za". Ogólnie rzecz ujmując prezydent ma w naszym kraju przede wszystkim znaczenie symboliczne, jako przedstawiciel demokracji oraz państwa. Pod względem kompetencji większe pole manewru ma np. premier.
Głowy państwa w Polsce
Prezydentów polskich można podzielić na trzy okresy. Pierwsi byli wybierani, gdy Polska uzyskała niepodległość po I wojnie światowej. Wówczas wybierało ich Zgromadzenie Narodowe. Wszystko przerwał wybuch II wojny światowej, po której Polska była rządzona przez komunistów, w praktyce podlegających władzom Związku Radzieckiego. Krótko po wojnie wybrano marionetkowego prezydenta Bolesława Bieruta, a tuż przed upadkiem systemu - Wojciecha Jaruzelskiego. Ten jednak prezydentował tylko rok, bo w 1990 r odbyły się pierwsze demokratyczne wybory, których ciągłość trwa do dziś.
- Gabriel Narutowicz - 1922
- Stanisław Wojciechowski - 1922-1926
- Józef Piłsudski - 1926
- Ignacy Mościcki - 1926-1933, 1933-1939
- Bolesław Bierut - 1947-1952
- Wojciech Jaruzelski - 1989-1990
- Lech Wałęsa - 1990-1995
- Aleksander Kwaśniewski - 1995-2000, 2000-2005
- Lech Kaczyński - 2005-2010
- Bronisław Komorowski - 2010-2015
- Andrzej Duda - 2015-2020, 2020-2025
(tekst sponsorowany)
Napisz komentarz
Komentarze